18 kwietnia będziemy obchodzić Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków. Zanim to jednak nastąpi, warto zwrócić uwagę na dwie oferty spotkań na temat zabytków, przygotowane na dzień 19 marca...

Polsko-niemiecka konferencja o zabytkach

Organizatorem polsko-niemieckiej konferencji o zabytkach jest miasto Szprotawa oraz władze powiatu żagańskiego przy współpracy z Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Podczas uroczystości przewidziano wystąpienie burmistrza Szprotawy Mirosława Gąsika, starosty żagańskiego Henryka Janowicza i Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dr Barbary Bielinis-Kopieć. Do użytku zostanie oddany świeżo wyremontowany budynek dawnego klasztoru sióstr magdalenek w Szprotawie.

Program konferencji:

• godz. 10:00-10:30 – powitanie gości, wystąpienia zaproszonych gości;
• godz. 10:30-10:50 – dr Thomas Drachenberg (kierownik Brandenburskiego Krajowego Urzędu Ochrony Zabytków) „Polska i Niemcy w ochronie zabytków”;
• godz. 10:50-11:10 – dr Peter Schabe (prezes Niemiecko- Polskiej Fundacja Ochrony Dziedzictwa i Dziedzictwa Kulturowego w Görlitz) „Zaangażowanie Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Dziedzictwa i Dziedzictwa Kulturowego (DPS), Zgorzelec w Polsce – raport";
• przerwa kawowa;
• godz. 11:40-12:00 – dr inż. arch. Andrzej Legendziewicz (Politechnika Wrocławska) ,,Dawny klasztor ss. Magdalenek w Szprotawie od XIV do początków XX wieku”;
• godz. 12:00-12:20 – mgr Karol Błaszczyk (Muzeum Ziemi Szprotawskiej) „De profundis... czyli kilka słów na temat materialnej emanacji transcendentnej wiary w odniesieniu do ostatnich odkryć dokonanych w szprotawskiej farze”;
• godz. 12:30-13:00 – zwiedzanie dawnego klasztoru sióstr magdalenek w Szprotawie;
• godz. 13:00-13:30 – zwiedzanie kościoła pw. NMP w Szprotawie.

Dyskusja o przyszłości dawnego kina „Piast” w Słubicach

Również 19 marca, ale o godz. 16:00 w siedzibie Towarzystwa Walki z Kalectwem Koło w Słubicah przy ul. Piłsudskiego 3-4/13 odbędzie się dyskusja „Kino Piast Słubice – historia i przyszłość”. Prowadzącym spotkanie będzie mgr arch. Adrian Mermer ze Stowarzyszenia na rzecz Rewitalizacji i Rozwoju Demokracji „Kontrapunkt” w Słubicach. Wstęp wolny!

Kontrola NIK w sprawie ochronie zabytków w Lubuskiem

Jako dopełnienie tych obu zaproszeń warto wspomnieć, że zaledwie 2 dni temu, bo 12 marca ukazał się raport Najwyższej Izby Kontroli dotyczący ochrony zabytków w województwie lubuskim w latach 2016-2018 (jego pełną wersję można przeczytać pod adresem: https://www.nik.gov.pl/plik/id,19508,v,artykul_18593.pdf). Pozytywną wiadomością jest fakt, że województwo lubuskie zajmuje 1. miejsce w kraju, jeśli chodzi o ilość obiektów zabytków (4,2) w przeliczeniu na 1000 mieszkańców.

Według raportu funkcjonujący w województwie lubuskim system ochrony zabytków na wypadek sytuacji kryzysowych nie gwarantuje jednak ich należytej ochrony. Wpływ na to miały zarówno działania odpowiedzialnych podmiotów, jak i wieloletnie zaniedbania. Jedno z ustaleń pokontrolnych jest takie, że wymagane ustawą gminne ewidencje zabytków, gminne i powiatowe plany ochrony zabytków są przygotowywane niedbale, a zadania w tym zakresie - wadliwie przypisywane.

Już październiku 2018 r. kierownik Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gorzowie Błażej Skaziński powiedział na antenie Radia Zachód: „Ilość środków przeznaczanych w samorządach na ochronę zabytków zależy w dużej mierze od nastawienia do tej kwestii samych samorządowców”. Jego zdaniem całkowita ilość środków przeznaczana w Polsce na ochronę zabytków jest wciąż zbyt niska.

Wiele gmin województwa lubuskiego nadal nie ma swojego programu opieki nad zabytkami (art. 87 u.o.z.) ani planu opieki nad zabytkami w sytuacjach kryzysowych (§§ 3-4 rozporządzenia w sprawie ochrony zabytków), choć te powinny być pisane bez zbędnej zwłoki w oparciu o gminne ewidencje zabytków. Z uwagi na rangę i skalę problemów stwierdzonych w woj. lubuskim NIK przeprowadzi ogólnopolską kontrolę w tym obszarze.

Jednymi z pozytywnych przykładów na polu samorządowym w województwie lubuskim pozostają m.in. Ośno Lubuskie, Kostrzyn nad Odrą czy nieco dalej położona Nowa Sól. W tym ostatnim mieście odbyło się już 11 edycji dotowania przez miasto prac remontowych przy obiektach wpisach do rejestru zabytków. W czasie ostatnich 10 lat ponad 70 wspólnot mieszkaniowych otrzymało tam około 1,6 mln zł na remont zabytkowych kamienic.

Ciekawym zaleceniem NIK dla Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydaje się stworzenie ogólnodostępnego, elektronicznego rejestu wszystkich zabytków na terenie całego kraju. W znacznym stopniu ułatwiłby on działanie służbom konserwatorskim, samorządom, jak i oczywiście samym właścicielom obiektów zabytkowych.

Roland Semik

Społeczny opiekun zabytków powiatu słubickiego